پوکا یوکه - بهبود كیفیت محصول از طریق جلوگیری از بروز عیب
اگرچه مفهوم پوكا یوكه كه مدتها پیش و به گونه‌های مختلفی وجود داشته است ، اما یك مهندس تولید ژاپنی به نام شی جو یو شینگو بود كه این نظریه را به صورت ابزاری قوی برای رسیدن به عیوب صفر و سرانجام حذف بازرسی های كنترل كیفی بسط داد.
روش هایی كه توصیه می كند قبلاً تحت عنوان Fool-Proof نامیده می شد. اما وقتی فهمید كه این اصطلاح باعث رنجش كارگران می شود آن را با عبارت پوكا – یوكه عوض كرد ( اجتناب Yokeru از خطاهی غیر عمد Poka ) . در زبان انگلیسی ، پوكا را غالباً یا به خطا ناپذیر (Mistake-Proofing) و یا محفوظ از شكست (Faisafing) ترجمه می كنند.
خطاناپذیر سازی
اساس پوكا-یوكه بر احترام به ذكاوت و هوش كارگران مبتنی است. پوكا-یوكه با حذف كارهای تكراری و فعالیتهایی كه وابسته به حافظه و احتیاط هستند. وقت و فكر كارگران را آزاد می كند تا ایشان بتوانند وقت خود را به انجام فعالیتهای ارزش آفرین اختصاص دهند. در محیط پیچیده كاری ، ممكن است بعضی از كارها اشتباه انجام شوند و هر روز این امكان وجود دارد كه این اشتباهات منجر به تولید محصول معیوب شوند. عیوب ،اتلاف محسوب می شوند و اگر شناسایی نشوند، انتظارات كیفی مشتری را به یاس مبدل خواهند كرد.
پوكا یوكه بر این اعتقاد استوار است كه نباید حتی تعداد كمی كالای معیوب تولید شود . برای مبدل شدن به یك رقیب جهانی ،یك شركت نه تنها باید فلسفه تولید با عیوب صفر (عدم تولید معیوب) را دنبال كند، بلكه باید آن را عملاً به كار بندد. روش های پوكا – یوكه مفاهیم ساده ای هستند كه برای تحقق همین هدف به كار می روند. انواع ابزارهای پوكا یوكه این عناصر اصلی عبارتند از:
· بازرسی منشاء ، به منظور شناسایی خطاها در سر منشاء و قبل از آنكه این خطاها منجر به بروز عیوب شوند. مثالی از این مورد، استفاده از پین كمكی است برای جلوگیری از برهم خوردن تنظیم قطعه كار.
· بازرسی صد در صدی ، به منظور كشف خرابی ها، مانند استفاده از ابزار كم هزینه ای چون یك كلید حد.
· اقدام فوری، به منظور متوقف نمودن عملیات به هنگامی كه یك خطا شناسایی می شود، مثل یك توقف داخلی كه بطور اتوماتیك یك ماشین را خاموش می كند. با اینكه تكنیك اول ،یعنی جلوگیری از بروز عیوب در منشا بسیار موثرتر است، اما ابزار كشف عیوب و توقف فوری عملیات نیز بخش های با ارزشی از فرآیند كاهش عیوب هستند.
سه استراتژی برای عیوب صفر(Zero Defect)
- وقتی نیاز ندارید نسازید.
- با كیفیتی پایدار و مقاوم بسازید.
- بسازید و بلافاصله استفاده كنید.
انواع مختلف خطاها بیشتر عیوب به خطاهای انسانی ایجاد می شوند. خطاهای انسانی نیز در نهایت به 10 نوع اصلی تقسیم می شوند:
1) بی توجهی یا فراموشكاری: وقتی ما تمركز نداریم، بعضی چیزها را فراموش می كنیم.
2) خطای ناشی از درك اشتباه: گاهی ما مرتكب اشتباه می شویم، چون قبل از آشنا شدن با شرایط محیطی فوراً نتیجه گیری می كنیم.
3) خطای شناسایی: گاهی ما در خصوص یك موقعیت ، اشتباه قضاوت می كنیم، چون یا خیلی سریع به آن نظر می افكنیم یا آن موقعیت چندان از ما دور است كه نمی توانیم آن را به وضوح تشخیص دهیم .
4) خطای ناشی از بی تجربه بودن: گاهی ما به دلیل فقدان تجربه اشتباه می كنیم.
5) خطای ناشی از بی توجهی به قوانین: گاهی ما تحت برخی شرائط ، قوانین را نادیده می گیریم .
6) خطای غیر عمد: گاهی ما به دلیل خواس پرتی و بی آنكه متوجه شویم، اشتباه می كنیم.
7) خطای ناشی از كندی: گاهی ما به دلیل تاخیر در انجام قضاوت ،كارها را به كندی انجام می دهیم و در نتیجه دچار اشتباه می شویم.
8) خطای ناشی از فقدان استاندارد: بعضی از خطاها به دلیل فقدان دستورالعمل های مناسب و استانداردهای مناسب و استانداردهای كاری اتفاق می افتد.
9) خطای غیر منتظره: گاهی خطاها زمانی رخ می دهند كه تجهیزات، مطابق انتظار كار نمی كنند.
10) خطای عمدی: بعضی از افراد عمداً اشتباه می كنند.
در مجموع هر چند اشتباهات به دلایل مختلفی اتفاق می افتند، ولی اغلب آنها قابل پیش گیری هستند، به شرط آنكه زمانی را صرف كنیم تا دریابیم این اشتباهات كی و كجا به وقوع می پیوندند، و در جهت جلوگیری از بروز آنها یا استفاده از روشهای پوكا-یوكه پیش گیری های عنوان شده در بالا اقدام نماییم.
منشاء عیوب چیست؟
عیوب دارای منشاءهای مختلفی هستند كه مهمترین آنها عبارتند از :
Ø از قلم افتادن یك فرآیند
Ø خطاهای فرآیندی
Ø خطاهای مربوط به موقعیت قطعه كار
Ø از قلم افتادن قطعات
Ø اشتباه بودن قطعات
Ø فرایند بر روی قطعه اشتباه
Ø اشتباه عملیاتی
Ø خطاهای تنظیم
Ø آماده سازی نادرست ماشین آلات
Ø آماده سازی نادرست ابزارها و جیگ ها
وظایف اصلی پوكا-یوكه:
عیوب به یكی از دو حالت زیر وجود دارند:
یا در حال ایجاد شدن هستند و یا ایجاد شده‌اند.
پوكا-یوكه در مقابل این عیوب سه وظیفه مهم برعهده دارد ، توقف ، كنترل و اعلام. تشخیص عیبی كه در حال ایجاد شدن است ، “پیش گیری “ و تشخیص عیبی كه اخیراً ایجاد شده است ، “كشف” نامیده می شود.
ابزارهای اكتشافی در پوكا-یوكه برای كشف عیوب و خطاها می توان از ابزارهای متنوع زیادی استفاده كرد.
كاشف هایی كه در پوكا-یوكه استفاده می شوند دو دسته اند: اول كاشف هایی كه با قطعه مورد آزمایش در تماس قرار می گیرند و به آنها ابزارهای تماسی می گویند و دوم آنهایی كه با قطعه تماس ندارند و به آنها ابزارهای غیر تماسی می گویند.
هشت اصل بهبود اساسی برای پوكا-یوكه:
1. عیوب صفر كیفیت را با فرآیندها عجین كنید.
2. تمام خطاها و عیوب مضر را می توان حذف نمود .
3. انجام كار اشتباه را متوقف و انجام كار صحیح را از هم اكنون آغاز كنید .
4. به بهانه فكر نكنید به چگونه درست انجام دادن فكر كنید.
5. برای موفقیت ، یك شانس 60 درصدی به اندازه كافی خوب است ، پس هم اكنون ایده خود را به اجراء بگذارید.
6. وقتی همه با هم در جهت حذف اشتباهات و عیوب همكاری كنند ، عیوب به صفر كاهش خواهند یافت.
7. ده فكر بهتر از یكی است.
8. با استفاده از پنج W و یك H به جستجوی علت واقعی باشید . ( WHERE- WHAT – WHEN – WHICH -WHY- HOW ) كه عبارت است از (چه كسی ، چه كاری ، در چه زمانی ، به چه وسیله ای ، چگونه ، و چرا) .
پوكا یوكه
(بهبود كیفیت محصول از طریق جلوگیری از بروز عیب) شركت نیكان كوگیو شیمبون و مجله فاكتوری
.jpg "روشهای نگهداری و تعمیرات")
